Aziziye Tabyası Erzurum'un doğusunda, Top Dağının güney ucunda 2000 metreyi aşan yükseklikte yer almaktadır. Tabya, Sultan Abdülaziz tarafından 1867-1872 yılları arasında Fosfor Mustafa Paşa nezaretinde yaptırılmıştır. Aziziye Tabyası, Erzurum-Kars karayolunu kontrol altında tutmak amacıyla yapılmış ve "93 Harbi" (1877-1878); çarpışmalarına da sahne olmuştur.

Bir şimşek çakıyor, yine bir şimşek,
Çakıyor Erzurum tabyalarından!
Dizilmiş Nâme'ler, Nineler tek tek,
Bakıyor Erzurum tabyalarından

Tabya U seklinde bir planda yapılmıştır. Bu yapıdan sağlam olarak sadece güney kolu günümüze kadar gelebilmiştir. Bu bölüm kuzey güney doğrultusunda derinlemesine düzenlenmiş birbiriyle bağlantılı üç bölümden oluşmaktadır. Odaların içlerinde kalan ahşap kiriş izlerinden buraların iki katlı olarak kullanılmış olduğu anlaşılmaktadır.

Tabyanın önündeki alanın kuzey tarafına, 1953 yılında Ordu Kumandanı Nurettin Baransel Paşa tarafından yaptırılan Aziziye Anıtı ve doğusunda ise 1877 Aziziye savaşı kahramanlarından Nene Hatunun mezarı bulunmaktadır. Bu tabyanın dışında Aziziye II ve Aziziye III olarak adlandırılan iki tabya daha vardır. Bunlardan III Sağlam, II ise büyük ölçüde harap bir durumda günümüze ulaşmışlardır.