Erzurum'a Özgü Bitki Aşotu

Tarihi Eski Mısır'a kadar uzanan ve Erzurum Mutfak Kültüründe Ayran Aşı Denildiğinde Akla Gelen Aşotu'nun faydaları saymakla bitmiyor

Aşotunun diğer isimleri nelerdir diye sorarsanız kişniş, kişnit, Abaza otu, yumurcak, kara kimyon, sativum, kinzi, kuzbere olarakda adlandırlır.

Maydanozgillerden yeşil bir bitkidir. Yaprakları maydanoz benzer. Hatta pazar tezgahın da dikkatli bakmaz iseniz maydanoz sanabilirsiniz. Ancak kendine özgü bir tadı, kokusu ve aroması vardır. Yaprağı, gövdesi, kökü, tohumu kullanılır. Kişniş tohumu sarı, yeşil renkte küçük yuvarlak bir görünümdedir.

Kuru ve güneş almayan yerde, hava almayacak şekilde uzun süre muhafaza edilebilir. Öğütülerek toz haline getirilebilir. Ancak ihtiyaç kadarı toz haline getirilmelidir. Zaman ile koku ve aromasını yitirir.

Bazı kişiler evde çiçek saksılarında kişniş yetiştirir. Tohumu sonbaharda ekilir. Güneş sever. İçeriğinde nişasta, şeker, tanen, sabit ve uçucu yağlar bulunur.

Aşotu nerede bulunur, alınır diye sorar iseniz mevsimi sonbahar eylül ayıdır. Yılda iki hafta kadar piyasada bulunur. Taze aşotunu semt pazarlarından satın alabilirsiniz. Kurutulmuş aş otu ve kişniş tohumunu ise aktarlardan temin edebilirsiniz.

Eski Mısır, Çin ve eski Sankristlere dayanan bir tarihçesi vardır. (Coriandrum sativum) Latince ismidir. Ülkemizde ana vatanı Akdeniz havzası olmakla birlikte bir çok yerde üretilir. Konya, Isparta ve Burdur'da en fazla yetiştirilir.

Erzurum'da kullanımı çok yaygın olup ayran aşı (ayran çorbası) ile birlikte anılır. Erzurum'da her evin buzdolabında hazırlanmış aşotu mevcuttur. Çerkez ve Abazalar da çok kullanır. Hatta bir ismi de Abaza otudur. Çerkez tavuğuna tat verir. Azeri ve Gürcü mutfağında da sık kullanılır.

Aşotu Hangi Yemeklerde Kuallanılır? Aşotunun Kullanım Alanları

Taze, kurutulmuş, salamura olarak tüketilir. Yine tohumu baharat olarak kullanılır. Tek başına yemeği yapılabilir.

En sık kullanım alanı ayran çorbası, yayla çorbası (yoğurt çorbası) ve çorbalardır. En çok tavuk yemeklerinde, güveçte yapılan yemekler de, salatalarda, menemende kullanılır. Kebap, köfte, taze ve kuru fasulye, biber dolması, soslara , bulgur pilavı gibi yemeklere katılır.

Tohumu tarhana ve turşularda (özellikle domates turşusunda) kullanılır. Ayrıca içki ve likör imalatında, pasta ve şekercilikte kullanılır. Keskin kokusundan dolayı kişniş yaprağından parfüm yapılır.

Sivilce ve yaralara antiseptik olarak kişniş çayı sürülür.

Aşotu Salamurası (Aşotu Nasıl Saklanır)

Taze aşotunu salamurasını yaparak buzdolabında iki seneye kadar muhafaza etmek mümkündür.

Yapılışı :
Aşotunu temizleyin. Yıkayın. Sadece yapraklarını değil gövdesini de kullanın. Bir bıçak yardımı ile ince ince kıyın. Tuzlayın. İki saat kadar bekletin. Daha sonra tekrar yıkayın ve tuzundan arındırın. El ile iyice sıkıp suyunu süzün. Aralarına iri tuz serperek cam bir kavanoza bastırın. Kapağını sıkıca kapatın.

Aşotunun Faydaları

Civa gibi ağır metallerin atılmasını sağlar.

Kan dolaşıma ağır metaller geçeceği için gebe kadınlara önerilmez.

İştah açar. Sindirimi hızlandırır.

Mideyi rahatlatır. Gaz söktürür.

Ani başlayan karın ağrılarını keser.

Kramplar için kullanılır.

Kuvvet verir.

Güçlü bir afrodizyaktır. Özellikle kadınlarda olmak üzere erkeklerde de cinsel isteği arttırır.

Ancak fazla yenilmesi erkeklerde zıt tesir yapar.

Erkek kısırlığında kullanılır.

Sakinleştirici etkisi bulunur.

Baş dönmesine iyi gelir.

Tansiyonu düşürür.

Bilhassa çocuklarda ishali keser.

Migren ve romatizma ağrılarında faydalıdır.

Behçet hastalığında kullanılır.

Hafızayı kuvvetlendir. Alzheimer ( bunama ) hastalığını önler.

Kiniş Yağı (Eter Yağı)

Presleme ve damıtma yöntemi ile elde edilir. Yukarıdaki faydalarından yararlanmak amacı ile 100 ml suya veya bir kesmeşeker üzerine 2-3 damla damlatılmak yolu ile kullanılır.
Günde üç kez içilir. Haricen ise masaj yaparak cilde tatbik edilir.

Kişniş Çayı Nasıl Hazırlanır?

Kişnişi şifalarından faydalanmak için alan kişiler çayını da içerler. Bir tatlı kaşığı kişniş tohumu biraz ezilerek bir bardak kaynamış suda beş dakika demlenmek sureti ile içilir.

Aşotu (Kişniş) Zararları

Fazla yenmesi önerilmez.Hamileler yememelidir. İçeriğindeki uçucu yağlar nedeni ile mide gastrit ve ülser hastalığı olan kişilerin fazla yememesi gereklidir.

Paylaşım:Vehip Atalay Kitapsarayı-Erzurum