Zamanın Şartları ve Sonuç!

Erzurum ve Bayburt yöresinin Osmanlı egemenliğine girişi, Yavuz Sultan Selim'in 1514 İran seferi esnasında olmuştur.

Erzurum ve çevresinin Safevi Devletinin etki alanı içinde kalması 15 yıl sürdü. Osmanlı Padişahı Yavuz Sultan Selim, Mısır seferinden dönüşte Kars ve Pasinler üzerinden Erzurum'a geldi ve şehir çevresi 1517 yılında Osmanlı topraklarına katıldı.

Tarihçi Hadidî eserinde;

Meger bir kal'a vardı gâyet a'lâ
Kim adı Payburd'u hısn-ı zîbâ

Tokuz yüz hem yegirmi yıl Nebî'nün
Bu fethe târih oldı hicretinün.

İfadelerini kullanarak Bayburt kalesini tavsif etmekte ve Hicri 920/Miladi 1514 yılında alındığına işaret etmektedir.

Osmanlı İmparatorluğu'nun Fetih Politikası...

Osmanlı fetih politikalarından en önemlisi, fethedilen bölgenin görevli devlet memurları aracılığıyla tahrir edilmesiydi. Bu bağlamda Bayburt yöresi ilk olarak Erzincan ve Kemah sancakları ile birlikte 1516 - 1518 tarihleri arasında tahrire tabi olmuştur.

Bu süreçte Kanuni'nin Irakeyn Seferinin (1534); önemli payı vardır. Sefer dönüşünde yapılan bir takım düzenlemeler sonucu 1535 yılında Erzurum Beylerbeyliği kurulmuştur. Yeni kurulan bu beylerbeyliğin yönetimi Mehmed Han'a verilince onun idaresindeki Kemah ve Bayburt sancakları “Paşa Sancağı” yapılarak Eyaletin kalbi konumuna gelmiştir. Paşa Sancağı, Eyaletin en üst idarecisi olan Beylerbeyinin yani paşa'nın oturduğu ve eyaleti idare ettiği merkez sancak olması açısından son derece mühimdir.

İşte tartışılan Erzurum'un Bayburt'a bağlılığı meselesi bu Paşa Sancağı ile alakalıdır...

Erzurum Beylerbeyliği kurulduğu bu dönemde şehir olarak Erzurum, mamur bir halde olmadığından, kuruluşu takip eden yıllarda ilk Beylerbeyileri Mehmed Han'dan itibaren hep Bayburt'ta ikamet etmişlerdir. Dolayısıyla Bayburt, paşa sancağı olarak Erzurum Eyaletinin ana idare merkezi olmuştur. Bu idare kaynaklara göre yaklaşık 1548 yılına kadar yani 13 yıl sürmüştür. Dolayısıyla bu süre zarfında Erzurum Bayburt'tan yönetilmiştir. İşte Erzurum'un Bayburt'a bağlı oluşunun hikâyesi de bundan ibarettir. Yani zannedildiği gibi Bayburt büyük bir vilayet, Erzurum da ona bağlı bir sancak ya da kaza olmamıştır. Ancak geçici bir süre de olsa Erzurum, Bayburt'tan idare edilmiştir.

1548'den itibaren Bayburt'un idari yapısında bir takım değişiklikler meydana gelmiştir. Beylerbeyileri devamlı surette Erzurum'da oturmaya başlayınca Bayburt, sahip olduğu Paşa Sancağı konumu Erzurum'a geçmiştir. Kanuni Sultan Süleyman zamanında Erzurum kalesi tahkim edildi ve şehir baştanbaşa imar edildi. Kanuni'nin birincisi 1534, ikincisi 1548 yıllarında İran üzerine düzenlediği seferlerde, Erzurum şehri, Osmanlı ordusuna önemli bir askeri üs vazifesi gördü.

Sancak Haritası: Feyzullah Kal