Tasavvufî Türk Musikîsi'nin Önemli Eserlerinden Erzurum Yöresine Ait Gazelin Günümüz Türkçesi İle Tercümesi

Seyreyle güzel Kudret-i Mevlâ neler eyler
Allah'a sığın, Adl-i Taalâ neler eyler

(Seyreyle güzel, Mevlâ'nın kudreti neler eyler / Allah'a sığın, yüce (İlâhî) adalet neler eyler... )

Canan'a gönül vereli ben candan usandım
Hem düşeliden derdime dermandan usandım

(Sevgili'ye gönül vereli ben candan usandım / Derdime düştükten (beri) dermandan usandım.)

Suları şikest, meyleri kalp Hazreti Hak'tan
Bir ane değin ettiğim isyandan usandım

(Suları bozulmuş, içtikleri kalp; Hazreti Hakk'a / Bir an dahi ettiğim isyandan usandım.)

Meyl eylemesem gayrisine tevbeler olsun
Bu ane değin ettiğin isyandan usandım

(Yönelmem başkasına tevbeler olsun / Bu ana kadar ettiğim isyandan usandım.)

Pervane gibi yanmağı ister deli gönlüm
Her şam-u seher ah ile efgandan usandım

(Deli gönül pervane gibi yanmayı ister / Sabah ve akşam ah ile inlemeden usandım.)

Kalmadı firak giryesine sonra mecalim
Vuslat dilerem Yâr'ime hicrandan usandım

(Ayrılık gözyaşı dökmeye mecalim kalmadı / Yârime kavuşma dilerim; iç acısından usandım.)

Işk ile enes oldı gönül geçdi sivadan
Ben sohbet-i nas ülfet-i yârandan usandım

(Gönül âşk ile tutkun oldu; gayrisinden geçti / Ben insan sohbetinden dost görüşmesinden usandım.)

Çün zerre vefa bulmadım ihvan-ı zemandan
Şol yüzleri dost özleri düşmandan usandım

(Çünkü zamane insanlarından zerre vefa bulamadım / Yüzleri dost, özleri (içleri) düşmandan usandım.)

Vird edeyim İsmi'n hemen Hayret-i Hakk'ın
Kesret ile ünsiyet-i insandan usandım

(Kudretine hayret kaldığım Hakk'ın ismini anayım / Çokluk ile insanlarla görüşmekten usandım.)

Kuddûsî'ye vahşet golüben cümle sivadan
Der her ne ki ağyar var ise andan usandım

(Kuddûsî'ye (Hak'tan) gayrisi vahşet görünerek / Kuddûsî der ki: 'Her ne var ise ondan usandım.' )

Seyreyle Güzel Kudreti Mevla Neler Eyler Bilinmeyen Kelimeler

Şikest: Kırılmış, kırık, kırma, kırılma, yenilmiş, mağlubiyet
Mey: Şarap, bâde, hamr
Şam: Akşam
Girye: Ağlama, gözyaşı dökme
Firak: Ayrılık
Vuslat: Kavuşma, buluşma
Hicran: İç acısı, ayrılık, keder
Enes: Ünsiyet, tutkun, bağlı,
Siva: Masiva, başka, gayri,
Sohbet-i nas: İnsanlarla sohbet
Ülfet-i yârandan: Dost görüşmesi
Kesret: Çokluk, sıklık, bir şeyin ekserisi ve muazzamı, bolluk

Seyreyle Güzel Kudreti Mevla Neler Eyler, klâsik (divan) edebiyatımıza ait olan bir gazeldir. Makta beytinden anlaşıldığına göre Kuddûsi mahlâslı bir divan şairine aittir.

Bu gazel, anlamına uygun olarak hoş bir beste ile bestekârlar tarafından bestelenmiş; Tasavvufî Türk Musikîsi'ndeki bugünkü sağlam yerini almıştır.

Son zamanlarda da ilâhî olarak yaygın bir şekilde icra edilmektedir. Şekil ve muhteviyat olarak şerhini yapacağımız adı geçen gazele, günümüzde 'türkü' diyenler vardır.

Şiir, biçim ve içerik açısından incelendiğinde bir halk edebiyatı verimi olan, hece ölçüsü kalıplarıyla dörtlükler şeklinde kıtalanan 'türkü' nazım şekliyle uzaktan yakından alâkası olmadığı kolaylıkla anlaşılacaktır.

Sadece 'türkü' bir ezgi veya makamla söylenmez; edebiyatımızda var olan herhangi bir nazım şekli de (şarkı, kaside, gazel vb.) bir ezgi veya makamla söylenebilir.

Tekrarla üzerine basılarak ifade etmek istiyorum ki; bu şiir, halk edebiyatımıza ait olan 'türkü' değil; klâsik edebiyatımıza ait olan bir gazeldir. Bu yanlış anlamayı ve ifadesi, burada düzeltmiş olalım.

Kaynak: Cafer CEYLAN (Rehber Dergisi), Hazırlayan :Vehip Atalay Kitapsarayı-Erzurum