Erzurum Değerlerinden!

Ziyaeddin Fahri Fındıkoğlu Kimdir?

1901 yılında Erzurum'un Tortum ilçesinin Çamlıyamaç Köyünde doğmuştur.

Asıl adı Ahmet Halil'dir. Fındıkoğulları ailesine mensup Halil Fahri Bey'in oğludur. Halil Fahri Bey 1860 yılında Tortum Çamlıyamaç'ta doğmuş ve çeşitli bölgelerde kadılık yapmış ve 1916 yılında ölmüştür.

Annesi Fatma Zehra Hanım 1865 yılında Tortum'un Dikyarlı ilçesinde doğmuştur. İkinci Dünya Savaşı sırasında hac vazifesini yapmak için gittiği Hicaz'da vefat etmiştir. Hüseyin Avni Göktürk, 1923'lerde Fındıkoğlu ile tanıştığını ve o yıllarda Fındıkoğlu'nun Fatih'te kendi eliyle yaptığı küçücük evinde annesiyle birlikte kaldığını belirtir. Göktürk '1977: 18' Fatma Zehra Hanım'ın dindar bir kadın olduğundan bahsederek şunları aktarır: Bana daima "Evni(Avni) Bey oğul Ehmed'e (Ahmet'e) söyle de namaz kılsın." diyerek Ziyaeddin Fahri'nin namaz kılmadığından şikâyet ederdi. Zira Fındıkoğlu'nun asıl adı Ahmet Halil idi.

Babasının memuriyeti ve Doğu Anadolu'da o yıllarda savaş ve göç olayları sebebiyle Ziyaeddin Fahri'nin çocukluğu sürekli yer değiştirmeler içinde geçmiştir.

Fındıkoğlu, babasının memuriyeti sebebiyle ilköğrenimini Erzincan ve Hakkari'de yapmıştır. Malatya İdadisinden sonra Kayseri Sultanisinde başladığı öğrenimine İstanbul Gelenbevi Sultanisinde devam etmiştir. Gelenbevi Lisesinin 10. sınıfında okumakta iken daha büyük yaştaki sınıf arkadaşlarının askere alınması sonucu sınıf mevcudu kendisi gibi iki arkadaşıyla Ziyaeddin Fahri kalmıştır. Okul idaresi üç çocuk için sınıfı eğitim faaliyetine devam edemeyeceği gerekçesiyle sınıfı kapatır. O sıralarda Ziyaeddin Fahri, Posta-Telgraf Mektebinin sınavla öğrenci aldığını öğrenir. Vilayetler için posta müdürü yetiştiren bu okulun sınavlarına girer ve kazanır.

1922 yılında Posta - Telgraf Mektebini bitiren Ziyaeddin Fahri, aynı yıl Galatasaray Postahanesi'nde görev alır. Ayrıca Ziyaeddin Fahri Aynı yıl İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesinde Felsefe öğrenimine başlar. Geceleri posta hanede çalışıp gündüzleri fakülteye devam ederek buradan 1924 yılında mezun olur.

Ziyaeddin Fahri, Edebiyat Fakültesini bitirdikten sonra posta hanedeki görevinden ayrılarak Erzurum Lisesi Felsefe Öğretmenliğine atanır. '8 Aralık 1924' Bir süre aynı okulda Fransızca Öğretmenliği de yapan Fındıkoğlu 1925 yılı Ekim ayında Sivas Lisesi Felsefe ve Sosyoloji Öğretmenliğine atanır.

Fındıkoğlu bir yazısında '1959: 9-11' tarihçi Memduh Turgut'tan bahsederek "Erzurum Lisesi'nde o ders sensinin sonuna doğru vukua gelen bir hareket dolayısıyla Erzurum'dan uzaklaştırıldığımız zaman ben Sivas'a o da Bursa'ya gittik" diyor. Bu konuyla ilgili dipnotta ise şu kaydı düşmüş: "Bu hadise hakkında müşahede ve vesikalara müstenit notların neşri faydalı olur. Bu nevi neşriyâtı eski Erzurum Lisesinin talebe hareketlerine nazar etmek lazımdır.

Ziyaeddin Fahri 1926 Eylül'ünden sonra da Ankara Erkek Lisesi ve Ankara Kız Lisesi'nde felsefe, sosyoloji ve edebiyat öğretmenliği yapar. Bu görevini 1929 yılı sonuna kadar sürdürür.

1930 yılı başında doktora yaptırmak üzere yurt dışına gönderilecek bir öğrencinin seçimi için yapılan sınavda başarılı olarak Strasbourg Üniversitesi'ne gönderilir. Türkiye'deki lisans öğrenimi geçersiz sayıldığı için Strasbourg Üniversitesinde ikinci felsefe lisansına başlar ve 1933 yılında bu bölümden mezun olur. Fındıkoğlu, daha sonra 23 Ekim 1933 tarihinde İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi İçtimaiyât ve Ahlak Doçentliği görevine atanır. Bu göreve kısa bir süre devam ettikten sonra Strasbourg'a dönerek hazırlamakta olduğu doktora tezi üzerine çalışmaya koyulur. Ziya Gökalp üzerine olan doktora tezini 1935 yılında tamamlayan Ziyaeddin Fahri, 1936 yılında doktor ünvanı ile İstanbul Üniversitesi doçentlik görevine döner.

1937 yılında İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Sosyoloji ve Komün Bilgisi Doçentliğine atanan Ziyaeddin Fahri Fındıkoğlu, bu görevini sürdürürken bir taraftan da Prof. Dr. Gerhard Kessler'in tercüme işleriyle uğraşır. 1941 yılında profesör olan Fındıkoğlu, 1944'te İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Sosyoloji ve sosyal siyaset kürsüsüne geçer. Ayrıca Fındıkoğlu 1947-1949 yılları arasında İktisat Fakültesi Dekanlığı görevinde bulunur. Ziyaeddin Fahri Fındıkoğlu 1958 yılında da ordinaryüslüğe yükseltilir. 6 Haziran 1973 tarihinde emekli oluncaya kadar bulunduğu fakültede kürsü başkanlığını sürdürür.

Fındıkoğlu'nun eşi Efser Hanım 1913 yılında İzmir'de doğmuştur. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi mezunudur. Efser Hanım, Ziyaeddin Fahri Bey'e daima yardımcı olmuş, ona rahat bir çalışma ortamı hazırlamıştır. Bilgiseven, 1987:14. Fındıkoğlu'nun Emin 1940 ve Ali Halil 1949 adında iki oğlu; Pınar 1942 adında bir kızı vardır.

Fındıkoğlu ilk ciddi rahatsızlığını 16 Aralık 1971 günü yaşadı. Aşırı yorgunluk nedeniyle geçirdiği kriz sonucu bilimsel çalışmalarına ara vermek zorunda kaldı. Fındıkoğlu, 1974 yılının 15 Kasımı 16 kasıma bağlayan gece vefat etti. 18 Kasım Pazartesi günü kalabalık bir topluluğun katılımıyla gerçekleşen cenaze töreninden sonra Edirne Kapı Şehitliğinde toprağa verildi.

ESERLERİ:

2000'i aşkın eserlerinden bazıları şunlardır: İçtimaiyyat 1958,Hukuk Sosyolojisi(1958);,Le Play Mektebi ve Prens Sabahattin 1962, İktisat Sosyolojisi Açısından Sosyalizm 1965, İçtimaiyyat Dersleri 1971, Erzurum Şairleri, Ahlak Tarihi, Ziya Gökalp