Erzurum ve çevresinden derlediğimiz deyimlerin başlıcaları şunlardır:

A

* Abası kırk yamalı (yoksul)
* Abayı yakma (âşık olma)
* Abbas yolcudur (işi bitiktir)
* Açtırma çuvalın ağzını (beni konuşturma)
* Ağzı açık ayran delisi (avanak)
* Ağzını bıçak açmamak (üzüntüden konuşmamak)
* Ağzını bozmak (sövmek, küfretmek)
* Ağzını kiraya vermek (ısrarla konuşmamak)
* Ağzını açıp gözünü yummak (Kızgınlıktan ağıza geleni söylemek)
* Ağzından bal akmak (tatlı tatlı konuşmak)
* Ahlı pohuna garışmış (şaşırıp bir iş yapamamış)
* Allah kimseyi dillere düşürmesin (başkalarının hakkında konuştuğu kimse olmasın)
* Ana baba günü (çok kalabalık)
* Ana kuzusu (Çocuk, tecrübesiz)
* Anan yahşi baban yahşi (yalvarmak, dil dökmek)
* Arkalanmak (Güvenmek, birinden destek almak)
* Arkayı unutmamak (hemen gelmek, ardını unutmamak)
* Askıda bırakmak (bir işi kesin sonuca bağlamamak)
* Ateşine yanmak (sevgisi, aşkı uğruna zarara girmek)
* Atma Recep din kardeşiyiz (palavra atıyorsun, aldatıyorsun)
* Ayın beyin olmak (şaşkınlak içinde bulunmak)
* Ayın oyun (düzensiz)
* Azıtmak (işi çığırından çıkarmak)

B

* Bahtı bağlı (kaderi kapalı, talihsiz)
* Barut kesildi (sinirlendi)
* Baldırı çıplak (serseri)
* Baltayı taşa vurmak (bilmeden ayıbı yüze vurmak)
* Bar tutmak (bar oynamak)
* Barını yemek (faydalanmak)
* Bar içermek (meyve vermek, çoğalmak)
* Başgöz etmek (evlendirmek, yuva kurmaya yardımcı olmak)
* Başını bağlamak (evlendirmek)
* Başını göğe almak (aşırı sevinmek).
* Başını göğe ermek (amacına ulaşmak).
* Başını çevirmek (başka yöne bakmak, görmezlikten gelmek)
* Ben ağa, sen ağa inekleri kim sağa.
* Binbir ayak (çok kalabalık)
* Bulunmaz Bursa kumaşı mı? (çok mu makbul)
* Burnu Kafdağın'da (çok kibirli)
* Burnuna kıl geçirmek (yaptığına pişman etmek)

C - Ç

* Cehennem kütiği (çok günahkâr)
* Cehennem olmak (kovulmak)
* Cevahir yumurtlamak (gelişigüzel fikirler söylemek)
* Cıbılın kabadayısı (kendini bilmez)
* Cılhı çıkmak (çok yorulmak)
* Cırımı çıharmak (derisini yüzmek, çok üstüne düşmek)
* Cırnah çekmek (lades kemiği ile lades tutuşmak)
* Cızdım oynamiram (kararlıydım ama vazgeçtim)
* Civiline düşmek (işin aslını öğrenmek)
* Çarçur etme (gereksiz yere harcama)
* Çileden çıkmak (son derece kızmak)
* Çizmeden yukarı çıkma (ölçüyü kaçırma)

D - E

* Defe koymak (parmağa dolamak dedikodusunu yapmak)
* Değirmeni sele vermek (herşeyini kaybetmek)
* Deli saçması (deli konuşmasa}
* Delik büyük yama küçük
* Dibine darı ekmek (sonunu getirmek)
* Dili olmasa kargalar gözünü oyar (beceriksizliğini diliyle kapatan)
* Dize gelmek (pes etmek, mücadeleyi bırakmak)
* Dünya yansa bir horum (bağ) otu yanmaz (vurdumduymaz, sorumsuz)
* Ekmek elden su gölden (sorumsuz yaşama)
* Eli başına yetmek (kendini bilmek, para kazanabilir duruma gelmek)
* Eli işte gözü oynaşta (görevini yapmıyor, gözü dışarda)
* Eli kulağında (hazır)
* Etekleri zil çalmak (sevinçten atlayıp zıplama)

F - G - H

* Fes düşti kel göründi (foyası meydana çıktı)
* Fırfırığını eğirmek (kendi çıkarına çalışmak)
* Garı duz diyende erkeğin arkası vız eder (aile sorumluluğu dile getiriliyor)
* Geçi can derdinde, kasap yağ derdinde
* Garamanın koyunu sonra çıkar oyunu (hileler sonra açığı çıkar)
* Guşah açmak (büyük abdest yapmak)
* Guş uyhusi (derin uykuya dalmamak)
* Gün görmek (hayatı tanımak)
* Hamuru ekşimek (çok rahat insan)
* Har vurir harman savurir (rastgele dağıtıyor)
* Hasıl olmak (yorulup bitkin kalmak)
* Hem nalına hem mıhına vurmak (herkese çatmak)
* Holliklamak (fırlatmak)
* Huy kapmak (gıcık almak, sinirlenmek)

I - İ

* İbubullah keçe küllah (yapayalnız)
* İmanı gevremek (bitkin hale gelmek)
* İnce eleyip sık dokumak (bir konuyu çok incelersek)
* İsteyenin bir vermeyenin iki yüzü kara (vermeyeninde utanması gerekir)
* İstifini bozmamak (pozunu değiştirmemek
* İtilemek (itmek)
* İt ite it de kuyruğuna buyurir (verilen görevi başkasına yüklüyor)
* İt izi kurt izine karışmış.
* İt kalmadı sansar oldu
* İt olali bir av tutti (adam olalı bir iş yaptı)

K - L

* Kabak tadı vermek (usandırmak)
* Kafdağın'dan kar bağışlar (hayali bağış yapıyor)
* Kaliğini sürtmek (ağır davranmak)
* Kân'da durir, Ketvan'da ürir (ürüyor)
* Karınca basmaz (kibirli, edalı)
* Kehan etmek (bostanda yabancı otları ayıklamak)
* Kızım sene diyirem gelinim sen anna (geline söz anlaştırma)
* Konga dönmek (takla atmak)
* Korun taşı, kelin başı
* La der lo demez (inat, söz dinlemez)
* Laf ebesi (konuşkan)
* Lınga kalkmak (ayak diretmek)
* Logat paralamak (bilmeden konuşmak)

M - N

* Mat oldi (yenik düştü)
* Medik atmak (oyuna getirmek)
* Mekik dokumak (iki yer arasında sık sık gidip gelmek)
* Mercimeği fırına vermek (ilişkiyi ileri dereceye götürmek)
* Muhat olma (koruma, sahip çıkma)
* Mürgülemek (uyuyup uyuyup uyanmak)
* Nahıri itirmiş (kaybetmiş) alaca danayi arir (arıyor)
* Namazda gozu yok kı ezanda kulağı olsun (namaz kılmıyor kı ezan dinlesin)
* Nalını mıhına vurmak (çok incelmek)
* Nefsini kor etmek (arzuladığı şeyden uzak durmak)
* Nutku tutulmak (konuşamamak)

O - Ö

* Ocağına incir ağacı dikilmek (perişan olmak, yurdu yuvası yıkılmak)
* Orta tarlanın tohumi (en önemli kişi)
* Ortada fol yok yumurta yok (konu ile ilgili hiçbir neden yok)
* Öğür almak (ineklerin gebe kalması)
* Öküzün altında buzağı aramak (akla uymayan sebeplerle suç aramak)

P - R - S

* Poç etmek (öpmek)
* Payını vermek (azarlamak)
* Pes etmek (yenilgiyi kabul etmek)
* Pireyi deve etmek (çok küçük bir sorunu büyütmek)
* Punduna getirmek (arzu edilen pozisyona sokmak)
* Put kesilmek (donup kalmak)
* Poh sakkal olmak (yaptığı kötü işten dolayı rezil olmak)
* Rıkkını satmak (bir şeyin üstünde ısrarla durmak)
* Rızkını taştan çıkarmak (emeğini hakkıyla kazanmak)
* Sağdıç emeği (boşa gitmiş emek)
* Sakalı ele vermek (yüzgöz olmak)
* Sapsız balta (işsiz güçsüz kimse)
* Savsaklamak (bir işi ağıra almak)
* Sermayeyi horoza yüklemek (iflas etmek)
* Sermayeyi kediye yüklemek (iflas etmek)
* Sırı zır etmek (sır açıklamak sırrı herkese söylemek)
* Sözünü balinan kesmek (sözünü kestiği için özür dileme)
* Suya götürür susuz getirir (aldatır, oyuna getirir)
* Şifayı bulmak (hastalanmak)
* Şom ağızlı (uğursuz)

T - U - Ü

* Taş attı kolu mu yoruldu (çalışmadı, kazanmadı)
* Tencere yuvarlanmış kapağını bulmuş (birbirine denk olmuş)
* Tezeğin ters yüzü (çok çirkin)
* Tükürdüğünü yalamak (geri dönüş yapmak, hatayı kabul etmek)
* Tütünü tepesine çıkmak (kızmak)
* Ununu eledi, eleğini astı (gerekeni yaptı)
* Uslu geçmek (bayılmak)
* Uyhi tuluği (çok uyuyan)
* Uyur gezer (uykuda yürüyen, dikkatsiz)
* Ün salmak (şöhreti yayılmak, tanınmak)
* Üstüne gül koklatmama (sevilenden başkasını sevmeme)
* Üzengi parlatan (gösteriş meraklısı)

V - Y - Z

* Vahdi ikilemek (ikinci defa gelmek)
* Vakit adamı (günün adamı)
* Yağlı kemik (kendinden maddi çıkar sağlanacak zengin)
* Yağlı kuyruk (maddî çıkar sağlayan)
* Yendir etmek (önemsemek)
* Yıldızı parlak (istikbal ifade eden, geleceği parlak)
* Yokuşuna koşmak (işi çıkmaza yöneltmek)
* Yükünü tereğe yığmak (nazlanmak)
* Yüzsüz gözsüz olmak (perişan olmak)
* Zar zor (güçlükle)
* Zembil içindekini sen bil (anlayışlı ol, uyanık ol)
* Züğürt tesellisi (boşuna teselli)
* Zülf-i yâre dokunma (menfaate, çıkara dokunma)

Kaynak: Dr. Lütfi Sezen, Erzurum Folkloru 3. Baskı | 525