Tarihi kaynaklarda Olti'k, Oltu'm, Okhti'k veya Oltu'si (Olti'ler) diye geçen Oltu'nun tarihi günümüzden yaklaşık olarak 3000 yıl öncesine dayanır.

Tarihi devirler boyunca çeşitli devletlerin egemenliği altında kalan Oltu, başlangıçta bir kale yerleşmesi olarak kurulmuş, daha sonra uzunca bir dönem kale ve dış surlar içerisinde gelişmesini devam ettirmiş, bir ara Çıldır Sancağının merkezi olmuştur. Kuşkusuz bu durum Oltu'nun stratejik bir konumda yer almış olmasından kaynaklanmaktadır. Çünkü yerleşim yeri Doğu Anadolu Bölgesini, Kuzey Doğu Karadeniz kıyılarına, Kuzey doğuda ise Kafkaslara bağlayan eski yollara Kontrol altında tutabilecek bir konumda bulunmaktadır.

- Oltu ismi Kıpçakların bir boy veya oymağından gelmektedir.

- Bu ad Dağıstan' ın güneyinde oturan Küçük Şirvan Bölgesi' nde bir kasaba ve küçük bir köye de verilen isimdir.

- 1071 Malazgirt Zaferinden sonra Alpaslan' ın komutanlarından Ebul-Kasim Erzurum yöresinde Saltuklu' lar Beyliğini kurunca, 1080 tarihinde Emir Ahmet Oltu' yu işgal ederek Türklerin eline geçmesini sağlamıştır.

- 1878 Ayestefanos Antlaşmasi ile Oltu Rusya' ya bırakılmıştır.

- 1917 Bolşevik ihtilali ile Ruslar çekilirken burasını Ermenilere bırakmış. 1917 Rus ihtilalinden sonra Oltu'nun yönetimi Ermeni Icra Komitesinin eline geçmistir.

- Ruslar tarafindan Oltu'ya yerleştirilen Ermeniler 40 yıl boyunca yerli halka zulüm etmişlerdir.

- 1918 yılında işgalden kurtulmak amacıyla Oltu İslam Komitesi kurulmuş ve 25 Mart 1918'de Ermeniler sınır dışı edilmiştir. Bu tarih Oltu' nun kurtuluşu olarak kutlanmaktadır.

- Ermeni mezalimi karşısında, Oltulular milli bir dayanışma göstererek, Oltu İslam Komitesi’ni kurmuş Oltu Şura Hükumeti olarak Oltu’nun bağımsızlığını ilan etmiştir. Ermeniler, Rumlar, Gürcüler ve özellikle İngilizlere karşı yürütülen siyasi ve askeri mücadeleler sonucunda Ermeni ve Rum çetelerini bölgeden çıkararak 25 Mart 1918 tarihinde Oltu’yu düşmandan kurtarmış, 20 Mayıs 1920 tarihinde ise Türkiye’ye iltihak etmiştir.

- Kurtuluş mücadelesi sonrası bağımsızlığını ilan eden Oltu, Türkiye Cumhuriyeti kurulduktan sonra kendi isteği ile Türkiye topraklarına bağlanmıştır.

- 1926 yılında Oltu ilçe statüsüne kavuşmuştur.