Taşhan adıyla da anılan Rüstem Paşa Kervansarayı, Kanuni Sultan Süleyman'ın sadrazamı Rüs­tem Paşa tarafından 1561 yılında yaptırıl­mıştır.

Fevziye Mahallesinde, Menderes Caddesinde, Pervizoğlu Camisi ile Boyahane Hamamı arasında bulunan yapı, Osmanlı kervansaray mimari­sinin şaheser örneklerinden biridir.

Taşhan yolcuların gece ve gündüz her çeşit ihtiyaç­larının karşılandığı yerdi. Rüstem Paşa Kervansarayı'nda imarethane, mescit, dinlenme yeri, bezirgân dükkânları; deve, eşek, öküz, manda ve atların bağlandığı bölümler yapılmıştır. Ancak, bunların bir, kısmı günümüze ulaşamamıştır.

Batıya bakan beşik tonozlu giriş kapısı üzerindeki kitabede, Erzurum'un serhat şehri olması dolayısıyla, buraya "ribat" denildiği dikkat çekmektedir.

Ribatlar, sınırları korumak amacıyla içerisinde 40-50 civarında akıncı birliğinin bulunduğu bir çeşit ileri karakol binalarıdır. Osmanlı imparatorluğu sınırlarının zamanla Tiflis'e ve Hazar Denizi'ne kadar genişlemesiyle buraya; konak, barınak ahır ve alışveriş merkezi özellikleri kazandırılmıştır.

Rüstem Paşa Kervansarayı, dikdörtgen bir avlu çevresinde, kesme taştan yapılmış revakların arkasına sıralanmış odalardan oluşan iki katlı bir yapıdır. Doğu ve batı yönünde sivri kemerli ve tonoz iki kapıdan girilen avlunun çevresinde oda bulunmaktadır. Üst katta koridor çevresinde sıralanmış basık tonozlu odalar bulunmaktadır. Buradaki süslemeler daha sonra yapılmıştır.

1965 yılında önemli bir restorasyon geçiren kervan sarayın batıya bakan ön cephesi, hafif ileri taşırılmış, altta beşik tonozlu derin bir giriş, üstte de kervansaray yöneti­cisine ait bir oda bırakılmıştır.

Kervansaray, günümüzde Oltu taşı esna­fının imalat ve satış yeri olarak hizmet vermektedir.

Oltu taşından yapılmış, başta tespih, yüzük, gerdanlık olmak üzere, onlarca çeşit hediyelik eşyanın satışı burada yapılmaktadır.

Kaynak: Erzurum Valiliği, İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü