Eski zamanlardan günümüze Erzurum'da Kadir Geceleri

Bir ay boyunca gece gündüz hiç durmadan koşuşturan Er­zurumlunun Ramazan ayı, özellikle Ramazan'ın son haftasına gelindiğinde daha bir hareketlenir.

Bu son hafta, çok dağdağalı geçer. Evlerde bayram telaşı başlar ve bu telaşede en önemli bölüm, temizliğe ilişkindir. Ramazan gelmeden önce yapılan Ramazan temizliği, bu kez bayram temizliğine dönüşür. Bir haf­ta boyunca ev hanımları, evlerinin dip köşe her tarafım iyice temizleyerek bayramı tertemiz karşılamayı sağlamış olurlar. Bu son hafta içerisinde yer alan Kadir gecesi günü ve akşamına ge­lindiğinde temizlik işleri tamamlanmış olur. Eğer bitmemişse, o gün ve o gece temizliğe ara verilir. Çünkü o gece mübarek bir gecedir ve yalnızca ibadete ayrılması gerekmektedir.

Bir yıl boyunca beklenen on bir ayın sultanı Ramazan ge­lip de oruçlar tutulmaya başlandığında, bu kez "bin aydan daha hayırlı olan Kadir Gecesi" beklenmeye başlanır. Değerli dostum Erzurumlu şair İsmail Bingöl, hem Ramazan'ı hem de Kadir Ge­cesini "Şükür ki Kavuştuk Sana" başlıklı şiirinde şöyle anlatıyor:

Asude bir güzellik sardı her yanı

Sevdası bağrımızda on bir ay nalân

O peri suret esirgemedi ziyasını

Yine uğradı semtimize

Geldi feyz getirdi

Geldi bereket getirdi

La'l u gevher, inci mercanla doldu gönüller

Sultandı ki, Sultan'a açıldı eller

Ey aşkı ruha ilham veren ay

Ey her katresi bir lezzete imkân veren ay

Ayrılığın bir acıdır seni kaybedene

Vuslatının coşkusu neş'e veren ay

Sendedir "Kadirlerin saklı olduğu gece

Sendedir her şifanın hemdem olduğu gece

Geldin yine şükür ki kavuştuk sana...

Hasretle beklenen o mübarek gece geldiğinde teravihe er­keklerle beraber kadınlar da gitmeye çalışırlar.

Kadir gecesinde camiler, iğne atsanız yere düşmeyecek derecede tıklım tıklım olur. Teravih namazı daha bir huşu içinde kılınır.

Bazı camilerde Peygamber Efendimiz'in Sakal-ı Şerifi ziyarete açılır.

Salatü se­lamlar eşliğinde önce erkekler, bir şişenin içerisinde zar zor gö­rülen, hatta görülmeyen o mübareğin önünden geçerler.

Şeyh­ler Camii'nin imamı Naim Hoca, her Kadir Gecesi nde Sakal-ı Şerifi ziyarete açardı. O sırada camide bir heyecan fırtınası eser, bir dalgalanma yaşanır ve herkes, caminin minberinden baş üzerinde olduğu halde indirilen ve kürsüdeki Naim Hoca'ya doğru götürülen Sakal-ı Şerifi saran örtülere ellerini sürmek için izdihama sebep olurlardı. Bunun üzerine Naim Hoca, "Müslü­man, sairin olun! Fenikmeyin! Selatü Selam okuyarak kürsünün önünden sırayınan geçersez, Mübareği hepize göstereceğim" di­yerek cemaati sükunete davet ederdi. Kendisine ulaşan Sakal-ı Şerifi büyük bir saygı ile alan Naim Hoca, öpüp başına koy­duktan sonra kürsünün üzerine bırakıp yine aynı saygıyla bü­tün örtüleri tek tek açar ve elinde tuttuğu bu şişeyi, önünden geçen herkesin sakalına, başına veya yüzüne sürerdi. Erkekler çekildikten sonra da hanımlar Sakal-ı Şerifi görür ve evlerine gi­dip sahura kadar evlerinde ibadete devam ederlerdi.

Bazı Kadir gecelerinde ise dört rekattan oluşan tespih namazı kılınırdı.

Her bir rekatının rükünlerinde yetmiş beşer kez söylenen "subhanallahi velhamdü lillahı vela ilahe illallahü vallahü ekber'' tespihi toplam üç yüz kez söylenir ve her rükünde söylenmesi gereken sayının sonuncusunda "vela havle vela kuvvete illa bıllahil aliy-yül azim" tespihiyle tamamlanırdı. Gücü kuvveti yenride olan­ların kılabildiği bu namaz, adeta Kadir Gecesi'ni taçlandırırdı. Halen bu namaz Erzurum'da kıldırılmaya ve Sakal-ı Şerif de gösterilmeye devam ediyor.

Erzurum'da mübarek geceler olan Mevlit, Miraç, Berat ve Regaip kandillerinde küçükler büyükleri ziyaret ederek ellerini öper ve hayır dualannı alırlar.

Bundan on-on beş sene öncesi­ne kadar bu adet tavizsiz bir şekilde devam ederdi. Erzurum'un genişleyip büyümesi, evlerin birbirlerine olan mesafelerinin uzaklaşması ve belki hepsinden önemlisi telefon gibi bir önemli iletişim vasıtasının yaygınlaşması, bu kandil gecesi ziyaretlerini neredeyse ortadan kaldırdı. Artık herkes birbirini telefonla arayıp kandilini kutluyor. Çok yakın olan akrabalar ise bu âdet devam ettirmeye çalışıyorlar. Dolayısıyla Kadir Gecesi'nde de teravihten sonra evleri birbirine yakın olan hısım, akraba, kom­şuların büyükleri ziyaret edilip hayır duaları alınır.

2020 yılı gibi 2021 Kadir Gecesi, tüm dünyayı etkisi altına alan Covid-19 salgını ile buruk geçiyor. Öyleki teravihler yok, komşunla, dostunla kucaklaşıp kandilleşmek yok, anne ve babaların elini dahi öpemiyoruz.

Kaynak: Erzurum, 2013 H. Ömer Özden, Erzurum'da Ramazan