ERZURUMDA RAMAZAN
'Oruç Tutan Şehir' Erzurum ve Ramazan

Erzurum, sadece insanların oruç tuttuğu bir yer değildir. Ramazan'da Erzurum, şehir olarak da oruç tutar...
Kendine özgü Ramazan geleneklerinin bulunduğu müstesna şehirlerimizden biri de Erzurum'dur.
Her şehrin, onu özel kılan, diğerlerinden ayıran ve öne çıkaran bir yönü vardır. Bazı şehirler coğrafi konumlanyla, iklimleriyle, doğal güzellikleriyle, bazılan mutfaklanyla, bazdan mimarileriyle öne çıkarlar. Bu nitelikleri artırmak mümkündür, ancak diyebiliriz ki şehirler, hangi özellikleriyle öne çıkarsa çıksın temelde kültüre sağladıklan katkılanyla tanınırlar. Çünkü şehir, kültür ve medeniyetin yeşerdiği yerdir.
Doğduğum günden bu yana elli yılı aşkın bir zamandır yaşadığım şehrim olan Erzurum'un da öne çıkan birçok özelliği vardır. Sözgelimi Erzurum, rakım olarak çok yüksek bir konumda olmasıyla tanınmaktadır. Yüksek rakımlı olmasından dolayı kış mevsiminin aşırı soğuk geçmesiyle de tanınır Erzurum. Yazın her yer sıcaktan kavrulurken Erzurum, adeta doğal bir klima gibidir.
Ama bu önemli özelliklerin yanında biri var ki ondan söz edildiğinde akla gelen şehirlerin başında Erzurum gelmektedir. Aslında sözünü edeceğim konu bir özellik veya nitelik değil, ama onun idrak edilişi sırasında ortaya çıkan bazı uygulamalar, Erzurum'a özgü olduğu için sanki bir nitelik gibi algılanmaktadır. Bahse konu olan uygulamalar kısa bir zaman dilimini değil bir ay gibi uzun bir zamanı içine aldığı için de bu ayda yapılanlar, şehirlerin adlarıyla anılır hale gelmektedir. Bu ay, İslam dininin, kendisine inananlara oruç tutmak gibi bir mükellefiyet yüklediği Ramazan ayıdır ve Ramazan, sadece tuttuğumuz oruçlarla değil, bir ay boyunca yapılan etkinliklerle de hafızalarımızda yerini alan özel bir zaman dilimidir.
Oruç, bütün dinlerde bulunan ama İslam dininde kameri aylardan Ramazan'a hasredilen bir ibadettir. Bu bir aylık oruç ibadeti Kur'an'da yer alan "Ey iman edenler! Oruç sizden önceki ümmetlere farz kılındığı gibi size de farz kılındı. (Bakara suresi, ayet 183); ayetiyle bütün Müslümanlara farz kılınmıştır. Bir ay boyunca Dünya'daki Müslümanlar, Allah'ın emri olan bu ibadeti yerine getirirler. İmsak vaktinden akşam ezanı vaktine kadar yiyip içmeme ve cinsel münasebette bulunmama tarzındaki formel ibadet, bütün Müslümanlarda aynıdır. Ancak bu dini görevin dinsel boyutu dışındaki uygulamaları milletlere göre farklılık gösterir. Türk milletinin Ramazan ayına yaklaşımı, iki boyutludur. Biri orucun tanımına uygun olarak yapılan dinsel ibadet ki belli vakitler arasında konulan yasaklara harfiyen uymaktan ibarettir. Diğeri de bu dini ibadeti bize özgü bazı adetler ve geleneklerle süslemektir ki bu da Ramazan'ın kültürel boyutunu oluşturur. İşte bu kültürel yön, ekmeğinden yemeğine, mahyasından eğlencesine kadar her uygulamasıyla diğer İslam ülkelerinden farklı olan ve Süheyl Ünver'ın "Ramazan Medeniyeti" benim de "Türk Ramazan Kültürü" olarak isimlendirdiğim bir şehir kültürüdür.
Kendine özgü Ramazan geleneklerinin bulunduğu müstesna şehirlerden biri Erzurum...
Değişik millet ve ülkelerde Ramazanla ilgili uygulamalar farklı olduğu gibi, güzel ülkemizin değişik şehirlerinde de Ramazan'la ilgili geleneklerin birbirinden farklı olduğu görülmektedir. Kendine özgü Ramazan geleneklerinin bulunduğu müstesna şehirlerimizden biri de Erzurum'dur.
Sadece insanları değil, şehri de oruç tutan Erzurum...
Erzurum, sadece insanların oruç tuttuğu bir yer değildir. Ramazan'da Erzurum, şehir olarak da oruç tutar. Şehir oruç tutabilir mi sorusuna cevap "tutabilir"dir. Nasıl mı? Yahya Kemal, "Atik Valde'den İnen Sokakta" şiirinde oruç tutan bir semtten söz etmektedir.
İftardan önce gittim Atik-Valde semtine,
Kaç defa geçtiğim bu sokaklar, bugün yine,
Sessizdiler. Fakat Ramazan mâneviyyeti Bir tatlı intizâra çevirmiş sükûneti;
Semtin oruçlu halkı, süzülmüş benizliler,
Sessizce çarşıdan dönüyorlar birer birer;
Bakkalda bekleşen fıkarâ kızcağızları. Az çok yalandan sezdiriyor top ve iftarı.
Meydanda kimse kalmadı artık bütün bütün;
Bir top gürültüsüyle bu sahilde bitti gün.
Top gürleyip oruç bozulan lâhzadan beri,
Bir nurlu neş'e kapladı kerpiçten evleri.
Yârab nasıl ferahlı bu âlem, nasıl temiz!
İşte Erzurum, Yahya Kemal'in şiirinde anlattığı bu semt gibi, oruç tutan bir şehirdir. Ramazan aylarında Erzurum'da gün boyu konuşulan tek mevzu, yine Ramazan'dır.
Evlerde, çarşılarda, pazarlarda, kısacası her yerde oruç ve oruçla ilgili konular anlatılır. Bir ay boyunca, iftar zamanı açık olanların dışındaki bütün lokantalar, "tadilat dolayısıyla kapalıyız" yazısını asarak dinlenmeye çekilirler. İftarda açık olanlar bile Ramazan boyunca gündüz saatlerinde hiçbir müşteriyi kabul etmezler. Sanki yemeklerin yapıldığı lokantalar da oruç tutmuş gibidir, iftarda açık olmayan lokantalar, bu bir ay içinde lokantalarım bakıma alır ve tamir işlerini tamamlarlar.
İmsak vaktiyle iftar vakti arasında elinde gıda bulunan ve bunu yiyen, su veya sigara içen tek insan göremezsiniz. Çocuklar bile aldıkları iftarlıkları bekletir ve iftar saatinde yerler. Şimdi diyeceksiniz ki bu şehre yabancılar, turistler gelmez mi? En azından Ramazan'da dışandan gelen yolcular yemeklerini nerede ve nasıl yerler? Onlar için çözüm, şehrin dışında bulunan otobüs terminalinin lokantasıdır. Yolcular terminaldeki lokantada yemeklerini yedikten sonra şehre geçerler. Hatta bu lokantada sadece yolcuları değil, orucunu tutamayan veya tutmayan ve şehirde ikamet eden insanları da görebilirsiniz. Tanıdık biri çıkarsa da "şehir dışına çıkacağım, seferiyim" deyip geçiştirirler.
Eski yıllarda Erzurum'a fazla turist gelmezdi. Şimdilerde ise büyük turistik oteller bulunduğu ve her şey dahil tarzı çalıştıkları için turistler yemeklerini bu büyük otellerde yemekteler. Üstelik bu oteller, Palandöken Dağı'nda bulunduğu için buralar Erzurumluyu pek de ilgilendirmez.
Yolcu veya turistlerden şehir içinde aleni olarak bir şey yiyip içenler olmaz mı? Olabilir. Bunlar, bundan beş, on yıl öncesine kadar hafif yollu okşanırlardı. Şimdilerde ise oruç tutmayanlara karşı daha anlayışlı bir bakış oluşmuş durumda; en azından eskisi kadar kaba davranılmıyor. Şehrimiz insanı, kabuğundan sıyrıldıkça, başka şehirlere gidip geldikçe bu konuda daha hoşgörülü davranmaya başladı. Şehrimizde açılan büyük alış veriş merkezi, Ramazan'da oruç tutmayan yabancıların veya yolcula- nn uğrak yeri oldu. Şehrimizde oruç tutmayanlar da artık otobüs terminali yerine AVM'ye gidiyorlar. Zaten oruç tutmayanlar, eskisi kadar da dikkat çekmiyor. Erzurum'da Ramazan aylannda AVM, terminal ve Palandöken'deki otellerin restoranlan haricinde şehir merkezi, oruç tutmaya devam ediyor.
Erzurum'a gelen herkes, burada Ramazan'ın yaşandığını rahatlıkla müşahede edebiliyorlar. Bana öyle geliyor ki Erzurum, daha uzun yıllar oruç tutan şehir vasfını korumaya devam edecektir.
Kaynak: Erzurum, 2013 H. Ömer Özden, Erzurum'da Ramazan
{{item.IsimSoyisim==' '?"Kayıtsız Kullanıcı":item.IsimSoyisim}}
{{tariheCevir(item.KayitTarihi)}}{{item.YorumMetni}}