Erzurum’da yılın önemli bir bölümünün soğuk geçmesi, buna bağlı olarak kışın uzun sürmesi, kış hazırlıklarının önemini artırmaktadır

Ahmet Hamdi Tanpınar’ın ifadesiyle; Erzurum’da kışın geldiğini kürkçü müjdelemiş. Daha Kop Dağı’nın başı beyazlanmadan Palandöken sırtları kaşlarını çatmadan önce, Erzincan’dan gelen siyah üzümün renginden, yaylanın üstünden cenuba doğru akan kış günlerinden vaktin yaklaştığını anlayan tecrübeliler, kürkçüyü çağırırlarmış. Bu sefer gocuklar, samur, tilki, kurt postundan kürkler, tulumlar geniş selâmlık sofralarında ortaya konur, gözlüklü ihtiyar kürk ustaları tığlarıyla onları düzeltir, eksiklerini tamamlarmış. Bu, Erzurum’un ikinci hayatının başlangıcı sıcak sobanın gümüş çay tepsisinde küçük bir şafak gibi gülen çayların uzun sohbetlerin devridir.

1834-1916 tarihleri arasında yaşayan Erzurum’un yetiştirdiği ünlü isimlerden biri olan Ketencizade Hacı Hafız Mehmet Rüştü Efendi, “Güz Destanı” diğer adıyla “Mesarif Destanı’nda Erzurumlu’nun kış hazırlığını çok anlamlı bir biçimde dile getirmektedir:

Güz Destanı (Mesarif Destanı)

Mevsim geldi efendi git pelit al, dal da al

Çam, kayak, sorhun, tezek, saçma’ dahi herhâlde al

Tuz, çaşır, peynir, güzel yaprak bu günlerde gelir

Bir kuru tatlı erik, hurma ile yağ, bal da al

Sebze, kişmiş, bademiçi, fındıkiçi çok getir

Köme ,pestil, bamya bak her ne var bakkalda al

İki yüz batman kadar un parası ver köylüye

Gendime, bulgur da gelsin, mercimek, şalgam da al

İşine elbet de adem ihtiyat, etmek gerek

Hasılı tut pendimi, kurbanlığı şevvalda al

Et gelince zerzevat135 günden güne elbet gelir

İki yüz ala pirinç alınca bir gurbal136 da al

Ademe bir şan imiş ahırda hayvan beslemek

Adımız var, şanımız var, bari birkaç mal da al

Ot, saman, yonca ile arpa alınca dikkat et

Üç sepet, iki kürek, ahır yüzüne sal da al

At, katır, merkep, öküz lazımsa ihmal eyleme

Bir çekiç, bir kerpeten, çokça dövülmüş nal da al

İki top çilvari, üç top basma, on el havlusu

Üç tulum, beş top gezi, lahuri şal da al

Vakıa bunlarsız olmaz bir çiçek gördüm bugün

Çarşıya git bir sual et, bul onu dellâl da al

Bir kazan, iki soba, bir lamba, üç çay güğümü

İki üç seccade, iki halı, üç mangal da al

Bizde inci var velâkin az olunca ar olur

Şimdilik çok istemem bundan otuz mıskal da al

Otuzaltı tane altun, top dahi lazım bize

İki altun kordela saat, kıza halhaf da al

“Ya bize çarşaf” dedi, “alası yok burda” dedim

Otuz altun Bağdat’a ba-posta Set irsal da al

Küp, güveç, çömlek, çanak, fincan, tabak, su bardağı

Bir fıçı gaz, çokça boru, kapıya mandal’da al

Pek ucuz bir makine gördüm piyango malıdır

Nerde ise oğlanı ardınca anın sal da al

Kakula, tarçın, biber, hem zencefil malumunuz

Çay, şeker daim alırsın bak da o emsalde al

Çok makarna güllaç ve şurup, şehriye hem

Her zaman lazım bize attardan tutkal da al

Evdeki hariçteki hizmetçiler muhtaçtır

Her ne istersen sor da, onlara partal da al

Bunca eşyayı kim alsın, “kuvvetim yoktur” dedim

“Mollalar gelsin efendi, bir iki hammal da al

Evine Erzak Götüren Bir Erzurumlu (Nursen Seval Arşivinden)

Neyleyim bilmem iki cebimde yoktur bir beyaz

Bu hayal mekkâresi ikdam eder ki al da al

Elde para yok ise eşyaları ahzetmeğe

Eyleyip dainleri temin biraz imhâl da al

Paranız ancak bu âlemde günâh almak olur

Para yoktur söylesem “havf eylerim” der, çal da al

Kim güvensin bu cihanda bir tıfıl oğlum da yok

Dedi: “Sıcüc ile Hudâdan isteyip etfaf da al

Bu kadar masraf ne kar ile olur sordum dedi

“Doktor ol, ya avukat, ya dağda ol gattal’ da ol”

Dedim: “ikbalim olaydı gelmez idim âleme”

Dedi “Ömründe yalan söz söyleme, ikbal de al

“Ah!” dedim, halim yaman: dedi ki: “tut rah-ı rıza”

Lutf-ı Hakla himmet’ı Peygamberi hoş-hal da al

“Kesb’i rahat etmeğe âlemde yol yok mu?” dedim

Dedi: ‘Terk-t rahatı dünyada kal ikmal da al

Bildiği halde gönül o rahatı almaz” dedim

“Hakka yalvar” dedi Hakk kalsın anı meyyal da al

Ey civan ergenliğin bil kadrini, rahat yaşa

Ben de bir ip isterim derse bu bahre dal da al

Bulmak istersen eğer Rüşdi meta izzet

Kendini genc-i kanaat içre kıl, ithal da al

Lütfuna mazhar buyur ya Rab Ketencizade’yi

Cürmünü maccenen afv et koyma bu işgal da al

Kaynak: Dr. Lütfü Sezen, Erzurum Folkloru 3. Baskı | 260

Fotoğraf: Erkutap Arşivinden