Kadı Mustafa Darir

Öğrenimini Erzurum Yakutiye Medresesinde tamamlayan Kadı Mustafa Darir ile ilğili bilgilerimiz eserlerinin ön sözleriyle sınırlı kalıyor.

Türk edebiyatında ilk Türkçe Mevlid, gözleri görmeyen âlim Erzurumlu Mustafa Darir Efendi’ye ait olduğunu Türkiye Dil ve Edebiyat Derneği Erzurum Şube Başkanı Murat Ertaş açıklamaktadır.

İlim aşkıyla Erzurum’dan Mısır’a giden Mustafa Efendi 1388’de kaleme aldığı “Siyer-i Nebî” adlı eserini, o tarihlerde Mısır’da Türkçeyi resmi dil ilan eden Memluklu Sultanı Berkuk bin Anas’ın himayelerinde yazdığını aktaran Ertaş, "Onun Sultan Berkuk’a takdim ettiği Siyer-i Nebi, Yavuz Sultan Selim zamanında İstanbul’a getirtilmiş, 1596’da Sultan 3. Murad tarafından da bütçesi Hazine-i Hümayun’dan karşılanmak üzere minyatürlenmesi sağlanmıştır. Mustafa Darir Efendi bu eseri Resulullah’a (s.a.v.) duyduğu büyük muhabbetin sonucu olarak ortaya koymuş ve insanlara da O’nun muhabbetini, sevgisini yaymak, tanıtmak istemiş, kendisinden sonra gelen siyer müelliflerini de tesiri altında bırakmıştır" diyor.

Kadı Mustafa Darir Kimdir?

Asıl adı Mustafadır. Doguştan kör olduğu için Darir, "gözsüz" mahlası kullanmıştır. İslami ilimleri Arapçayı ve Farsçayı çok iyi bildiğini eserlerinden anlıyoruz.

1377'de Mısır'a gidinceye kadar Erzurum'da kadılık yapmıştır. Manzum ve mensur bilinen dört eserin sahibi olan Erzurumlu Kadı Darir edebiyatımızda şairliği kadar nasirliğiylede bilinir. Türkçe ve Türkçecilik şuuruyla yazan Darir Memlük Türkçesinin Oğuz Türkçesine dayalı bir yazı dili haline gelmesinde büyük paya sahiptir. Siretü'n nebisindeki beyitler mevlit yazmış bütün Türk şairleri bu arada "Vesiletü'n Necat" şairi Süleyman Çelebiye de ilham kaynağı olmuştur.

Darir "Kıssa'i Yusuf" adlı eserini 1367 de manzum olarak ve mesnevi tarzında Erzurum'da yazdı. "Siretün nebi'si" ise 1380 de tamamlanmış ve Sultan Berkuk'a sunulmuştur. İçinde manzum bölümlerinde bulunduğu mensur bir eserdir. Diger iki eseri 1393 de tamamlanıp Halep emiri Çolpan'a sunulan "Fitühü'ş Şam' ile "Yüz Hadis ve Yüz Hikayedir"