Kurban kesilerek bayram edilmesi olayı, insanlık tarihi ka­dar eskidir!

Türk halkı bu geleneği İslâmiyet öncesi ve sonrası, büyük bir titizlikle devam ettirmiştir.

İnsanlığın ortak değerleri gibi ortak gelenekleri de vardır. Evlenme, düğün, bayram, ibadet, kurban vb. bunlardandır. Tarih boyun­ca bütün toplumlar kurban kesmişlerdir. İslâmiyet, kurban etmek gibi derin ve köklü bir arzuyu insan hayatından sö­küp atmak yerine, ona yeni bir yön vermeyi, onu insanlığın yararlanabileceği bir görev haline getirmeyi esas almıştır. Bir yandan da yoksul grupların himayelerine yaramak suretiyle sosyal bir yardım kurumu olarak rol oynamaktadır. "Kurban kesmek, Hanefi mezhebine bağlı olanlarca vacip, diğer mezhep mensupları için sün­net olan bir ibadettir."

Erzurum'da Kurban Bayramı Tören ve Uygulamaları

İslâmî kurallara göre kurbanlığa; kesilmeden önce iyi muamele etmek, ot ve su vermek gerekir. Kesil­meye götürülürken gözleri temiz bir tülbentle bağlanır; özenle ve eziyet etmeden kesim mahalline götürülür. Kesilirken kullanılan bıçak keskin olmalı, hayvana faz­la eziyet verilmemelidir. Kurbanlık bayram namazı dönüşü kıbleye doğru yatırıl­dıktan sonra "Bismillah, Allah-u Ekber" diye tekbir getirilerek kesilir. Kurban sahibi kurbanlığı kendisi kesemiyorsa, kesene vekâlet verir. Kurban kesildikten sonra sahibinin iki rekât şükür namazı kılması âdettendir.

Erzurum'da kurban eti üç parçaya ayrılarak bir payı fakirlere, bir payı akraba ve komşulara dağıtılır. Geriye kalan bir pay da evde yenir. Kurbanlığın büyüklüğü ve kesen ailenin ekonomik durumuna göre; kurban etinin tamamının veya çok az bir kısmının dağıtılması gibi farklı uygulamalara da rastlanılmaktadır.

Zengin veya fakir hiç kimse gönderilen kurban etini reddetmez. "Allah kabul etsin" diyerek alır. Hali vakti yerinde olanların kurban kesmemesi hoş karşılan­maz.

Yörede kurbanlık olarak daha çok sığır cinsinden hayvanlar tercih edilir. Ko­yun ve keçi de kurbanlıklar arasında yer almaktadır. Kurban kesilecek hayvanın besili ve özürsüz olmasına dikkat edilir.

Erzurum halkı kurban derisini genellikle hayır kurumlarına verir. Derinin satılıp bedelinin sadaka olarak verildiği de olur.

Kurban çoğunlukla bayramın birinci günü kesilir. Fakat çeşitli nedenlerle ge­cikme olması durumunda, bayramın üçüncü günü akşamına kadar kesilebilmek­tedir.

Erzurum'da kurban kesme ve dağıtma işi bittikten sonra akraba ve komşu ziyaretleri başlar. Öncelikle yaşlılar, hastalar ve bayram öncesi evlerinden cenaze çıkmış olan taziye sahipleri ziyaret edilir. Ziyaret edilenler de karşılık verirler. Has­ta ve yaşlı olanların ziyaretlere karşılık vermeleri beklenilmez. Karşılıklı ziyaretler bayramın dördüncü gününe kadar devam eder.

Erzurum'da nişanlı olan kızlara dinî bayramlarda erkek evi tarafından alınan giyecek, yiyecek, altın ve çeşitli hediyeler gönderilir. Kurban bayramında ise ni­şanlı kıza altın ve kurbanlık koç gönderme geleneği bütün canlılığı ile devam et­mektedir. Kurbanlık koç gelin arabası gibi süslenerek gönderilir. Damat tarafının ekonomik gücüne göre geline alınmış olan altın, bilezik veya beşibirlik (beşibir­yerde) koçun alnına takılır.

Dr. Lütfi Sezen Armağanı