Erzurum Yöresel Halk Dilinde Bazı Araç ve Malzemelerle İlgili Kullanılan Adlar

Erzurum'da yaşayan eski insanların sıklıkla kullandığı ancak günümüzde pek fazla kullanılmayan yöresel halk dilinde bazı araç ve malzemelere verilen isimleri sizler için araştırdık. Özellikle Erzurumlu olmayıpta Erzurum'da yaşayanlar ve yine genç insanların duyduklarında bu nedir acaba diyebileceği araç, gereç isimleri ve anlamları...

A-B

Ağıl : Yaz aylarında koyun ve sığırların barındığı yer

Ahbun : Hayvan gübresi

Aşgar : Kir

Avlu : Evin giriş salonu

Ayvan odası : Boş oda

Baca : Dam

Bardan : Büyük çuval

Berf : Kar

Bedire : Kova

C-Ç-D

Cağ : Şiş (Örgü için kullanılır)

Cakkıl : Su götürmeye yarayan iki başında zincir, zincirlerin uçunda çengel bulunan, yaklaşık iki metre boyunda ağaç parçası

Ceferlik : Odunluk

Cılfa : Pulluk

Cıstık : Erkek ayakkabısı

Çakçavi : Damların üstüne yapılan çerçeveli camekan

Çangıl : Zil

Çenebit : Çamdan yapılmış ekmek kabı

Çermik : Kaplıca

Çuval : Ketenden örülmüş tahıl taşımaya yarayan tortul

Damci : Dalma

Dastar : Hamurun üstüne örtülen örtü

Dıldılık : İnce, ısıtmayan elbise

Dizlik : Külot

Dibek : Kahve veya buğday öğütme aleti

Duz : Tuz

Düllük : Çocuk düdüğü

E-F-G

Eğiş : Tandırdan kap kaçak veya ekmek çıkarmaya yarayan çengelli alet

Enek : Karasabanın toprağı süren kısmı

Fırfırik : Topaç

Galo : Hayvanları ahıra bağlayan eğik ağaç

Galah : Tezek yığını

Gandırıg : Çifti boyundurağa bağlayan ağaç

Gelberi : Tandırdan külü çeken uzun saplı faraş

Geven : Deve dikeni

Gobçe : Düğme

Gullep : Kullep, kapı demiri

Gurna : Kuma

H

Hagos :Tarla sulama arkı

Halhal : Bilezik

Hamayıl : Boyuna asılan muskalı gümüş kap

Hepenk : Kepenk

Hemecik : Bebek oyuncağı

Hesır : Kumaştan yapılmış sergi, hasır

Hetircek : Tandırın üzerine konan demir

Hıbar : İnşaat yapımı sırasında büyük taşların arasına konulan küçük taş

Hış : Köpeklerin boynuna takılan sivri demir

Him : Temel

Hınıs'i : Toprak yayık

Holla-Çelik : Çelik çomak oyunu

Horum : Elle yapılmış ot ambalajı

Hozan : Sürülmemiş tarla

Höllük : Bebeğin altına konan killi toprak

İ-K

İşlik : Gömlek

İstikan : Bardak

Kalloç : Kadın ayakkabıcı

Kaloş : Mes üzerine giyilen yarım ayakkabı

Kazıl : Yünden yapılmış kalın iplik

Kelep : Kolye, inci

Kırbaç : Hayvanları sürmeye yarayan sopa

Kiral : Kiler

Korzevel : Karasabanın ucuna takılan sopa

Kotan : Tarla sürme aleti

Köynek : Gömlek

Kurun : Hayvanların su içtiği uzun kap

Külek : Kova, su kabı

Külve : Tandırın hava deliği

Kürsü : Tandır üstüne konan masa

L-M

Leçek : Tülbent, baş örtüsü

Leppik : Taş oyununda kullanılan yassı taş

Loğ : Toprak damları düzeltmeğe yarayan yuvarlak taş

Mablağ : Çay kaşığı

Mahat : Sedir, kanepe

Mahrama : Mendil

Mala : Sıvayı düzleyen alet

Mal ıh : Kağnı kayışının ucuna takılan odun parçası

Mazi : Kağnın tekerleklerini birbirine bağlayan odun

Merek : Ot veya saman konulan depo

Mısmar : İri çivi

Müsürlük : Ahırda hayvanların yem yediği tahta oluk

Nadas : Tarlayı dinlendirmek için bir yıl önceden yapılan sürüm

O-P-R

Oklavı (oklava) : Hamur açmaya yarayan ağaç çubuk

Pantol : Pantolon

Part : Ot yığını, otuz bağlık araba

Peg : Sadece duvarları olan yıkık bina

Peke : Ahırlardaki oturma yeri

Peşkun : Yer sofrası

Peşkir : Havlu

Pin : Kümes

Pingel :Yumurtalık; tavuğun yumurtladığı yer

Pohcah : Ahırda hayvan dışkısının biriktiği yer

Puşe : Peçe

Rapata : Hamuru tandıra yapıştıran araç

S-Ş

Sakkavel : Ahır süpürgesi

Sako : Erkek pardösüsü

Sambağı : Samıyı öküzün boynuna bağlayan yünden yapılmış iplik

Samı : Boyunduruk sopası

Seki : Mutfak veya ahırda merdivenle çıkılan bölüm

Sele : Sepet

Serpuş : Tencere veya sahan kapağı

Sini : Büyük bakır tepsi

Sılıh : Islık, düdük

Sikke : Atları çayıra çakıldığı zincir veya ayak bağı

Sitil : Küçük bakraç

Şagıldah : Koyunların kuyruğu altında birikmiş dışkı

Şoş : Şose, stabilize veya asfalt yol

Şurt : Tandır kenarı

T

Tağar : İçine ateş konularak kürsü altına konan toprak kap

Takacak : Ziynet eşyası

Takatuka : Kesme şekeri kırmak için kullanılan kütüklü kutu

Tandır : Toprağa gömülen ve içerisinde ekmek pişirilen fırın

Tandırbaşı : Tandırın çevresi

Tor : Tavukların üzerinde durduğu ağaç

Tapan : Tarlayı sürüldükten sonra düzelten çalıdan yapılmış alet

Teheze : Arızalı

Tejgere : Hayvanların dışkısını taşımaya yarayan alet

Telis : Çuval

Tekil : Tekerlek

Tekne : İçerisinde hamur yoğrulan ağaç kap

Terek : Raf

Teşi : Yünden iplik yapmaya yarayan alet

Teşt : Leğen, yıkanma kabı

Tırhıç : Kafesli kapı

Tokaç : Çamaşır yıkamada kullanılan ağaç tokmak

Tuluh : Tulum

U-Y-Z

Urup : Tahıl ölçü birimi

Yalak : Köpeklerin yiyecek yediği içi oyulmuş kap

Yamçı : At üstüne konulan pelerin

Yavşan : Seyrek biten ot

Yazma : Kadın baş örtüsü

Yığın : Yirmi bağlık ot veya sap tomarı

Zam : Hayvanların ahıra bağlandığı eğik ağaç

Zanka : Atla çekilen kızak

Zığva : Dadaş şalvarı

Zırza : Kapıya kilit vurmak için kullanılan demir parçası

Zubun(zıbın) : Entari

Dr.Lütfi Sezen, Erzurum Folkloru 3. Baskı | 419